Ένα περιοδικό γεννιέται. Οι μαθητές του νομού Χανίων, αποκτούν τη δική τους φωνή.
Ήταν Φλεβάρης του 1983.. Τα πρώτα εκείνα χρόνια τα μεταδικτατορικά… Είχε αρχίσει ήδη να πνέει ένας δημιουργικός άνεμος που ανανέωνε τις σκέψεις, δημιουργούσε οράματα και ελπίδες ότι η κοινωνία θα άλλαζε, θα προχωρούσε με βήμα ταχύ για να κερδίσει το χαμένο έδαφος των προηγούμενων δεκαετιών. Στην παιδεία οι θεσμικές αλλαγές, όπως η κατάργηση του Επιθεωρητή και η θεσμοθέτηση του Σχολικού Συμβούλου, τα νέα βιβλία, τα νέα προγράμματα, έφτιαχναν ένα γόνιμο κλίμα, όπου ιδέες και σχέδια έμπαιναν σε εφαρμογή σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Ο Σύλλογος Δασκάλων και Νηπιαγωγών του Νομού Χανίων διάβαινε μ΄ ενθουσιασμό τα πρώτα μονοπάτια μιας γεμάτης δράσης σε όλα τα επίπεδα: Συνδικαλιστικής, επιμορφωτικής, αγωνιστικής και εκδοτικής. Ήδη η εφημερίδα του Συλλόγου «Τα Συνδικαλιστικά Νέα» αριθμούσε τέσσερα χρόνια ζωής.
Τελευταία ανάσα του 1982 λοιπόν, και βρίσκει το σύλλογο με πρόεδρο τον αείμνηστο Βάσο Παπαδάκη και αντιπρόεδρο το Βαγγέλη τον Κακατσάκη. Πέφτει λοιπόν η ιδέα σε ένα από τα τελευταία εκείνα συμβούλια του 82, για την έκδοση ενός περιοδικού που να είναι δημιούργημα των μαθητών των δημοτικών σχολείων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και να απευθύνεται φυσικά σε αυτούς. Άρεσε η ιδέα.. Και το όνομα αυτού: «Χανιωτάκια»! Πρόταση του δασκάλου–λαογράφου Σταμάτη Αποστολάκη που έγινε αμέσως αποδεκτή. Ήταν μία λέξη μόνο, που έδινε όμως αμέσως την πληροφορία του τόπου καταγωγής του νέου περιοδικού και σε ποια ηλικία απευθυνόταν. Στην αρχή θα κυκλοφορούσε ένα δισέλιδο, ένθετο στα Συνδικαλιστικά Νέα, ως παράρτημά τους. Έτσι θα ζυγιάζονταν το τολμηρό εγχείρημα από σιγά – σιγά, με βαρίδι το ενδιαφέρον των μικρών μαθητών.
Το Φλεβάρη λοιπόν του 83 το νιογέννητο περιοδικάκι σε σχήμα 16x23 εκατοστά, χρώματος ασπρόμαυρου και δισέλιδο, προστατευμένο μέσα στην εφημερίδα των δασκάλων, σκάει μύτη στη μαθητική κοινότητα. Ήταν η φωνή των παιδιών. Έτσι τιτλοφορείται και το πρώτο -πρώτο αρθράκι του πρώτου τεύχους του περιοδικού κι είναι του μαθητή της έκτης τάξης του 2ου δημοτικού σχολείου Χανίων, Γιάννη Τσιγωνάκη. Γράφει λοιπόν ο Γιάννης: «Επιτέλους έχουν και οι μαθητές των Χανίων το δικό τους περιοδικό και έτσι μπορούν να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις και να πουν τις δικές τους προτάσεις . Αυτό το περιοδικό θα γίνει η ελπίδα και η φωνή του Χανιώτη Μαθητή…»
Ο επιμελητής της πρώτης εκείνης έκδοσης, ο Βαγγέλης, ακριβώς από κάτω από το κείμενο του μικρού Γιάννη, γράφει ένα μικρό σημείωμα για να εξηγήσει με πολύ λίγες σειρές, το λόγο της δημιουργίας του νέου περιοδικού. Γράφει λοιπόν: «Το περιοδικό αυτό ξεκίνησε σαν ιδέα από την αγάπη και την έγνοια κάποιων μεγάλων, των δασκάλων σας. Η ιδέα αυτή γίνεται με το τεύχος αυτό μια ζεστή και ανθρώπινη καλημέρα που μυρίζει όπως το νιόβγαλτο ψωμί. Τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο. … Εμείς δίνουμε σ΄ αυτό την αγάπη μας για σας. Εσείς όμως δίνετε τις ιδέες σας. Γιατί το ξέρουμε καλά, πως έχετε δικές σας ιδέες. Μ΄ αυτές σας τις ιδέες, είμαστε σίγουροι γι αυτό: Θα κάνετε τα Χανιωτάκια μια σαΐτα που να σημαδεύει το αύριο.» Να χώραγε άραγε στο μυαλό του εκείνη τη στιγμή, ότι αυτή η σαΐτα μετά από τριάντα χρόνια θα εξακολουθούσε να σημαδεύει το αύριο έχοντας αμείωτη τη δύναμη της πρώτης ώθησης;
Δειλά - δειλά άρχισαν να σχηματοποιούνται οι πρώτες στήλες. Το δεύτερο τεύχος έρχεται δυο μήνες μετά και αμέσως.. τετρασέλιδο παρακαλώ !! Στο δεύτερο αυτό τεύχος, ο συντάκτης δάσκαλος-επιμελητής της έκδοσης, στο μικρό σημείωμά του ζητά να στείλουν τα παιδιά κείμενα για τη στήλη ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ. Το τρίτο τεύχος καθυστέρησε, ήλθε τον Γενάρη του 84, αλλά δωδεκασέλιδο αμέσως - αμέσως… Μεγαλώνει το περιοδικάκι με μαθηματική πρόοδο, που σημαίνει ότι γίνεται αποδεκτό με ενθουσιασμό από τα Χανιωτόπουλα..
Στο τρίτο αυτό τεύχος, ο δάσκαλος- επιμελητής, δίνει ιδέες για τη θεματολογία των κειμένων που μπορούν να στείλουν τα παιδιά. Προτείνει κείμενα -περιγραφές από τη ζωή, ήθη και έθιμα, γιορτές, διαλεχτές εκθεσούλες –όπως γράφει- από τη ζωή και τη δράση του σχολείου, της τάξης, προβληματισμούς για τη μόλυνση του περιβάλλοντος, για την Ειρήνη των λαών, αλλά και παιγνίδια και σπαζοκεφαλιές κι ανέκδοτα. Το όνομα, η τάξη και το σχολείο κάτω από κάθε κείμενο, απαραίτητα…Έτσι πολύ γρήγορα δημιουργείται μια ακόμη στήλη, με τον τίτλο ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ. Το περιοδικό έρχεται στα σχολεία περίπου τέσσερις φορές τη σχολική χρονιά με ένα μικρό αντίτιμο και το ποσό που συγκεντρώνει ο σύλλογος, προορίζεται πάλι για τα έξοδα της έκδοσής του. Το τιράζ, δηλαδή ο αριθμός των εντύπων, εξαρτιόταν από τον πληθυσμό των μαθητών των δημοτικών σχολείων του νομού.
Η δουλειά των επιμελητών της έκδοσης με τον καιρό αυξάνεται.. Στο τυπογραφείο ΤΥΠΟΣΤΥΛ των Αναστασάκη- Γιαννουλάκη, εκεί στην οδό Καραϊσκάκη απέναντι από την Πυροσβεστική, οι ώρες ατέλειωτες, αλλά εξαιρετικά δημιουργικές. Το περιοδικό βγαίνει με την παλιά εκείνη μέθοδο της λινοτυπίας, που τώρα πια έχει περάσει στην Ιστορία της Τυπογραφίας. Η λινοτυπική μηχανή ήταν ογκώδης και παρήγαγε συμπαγείς στίχους (αράδες) με ανάγλυφους χαρακτήρες, οι οποίοι μετά το μελάνωμά τους αποτυπώνονταν στο χαρτί. Η σύνθεση κάθε στίχου γινόταν μηχανικά κάθε φορά που ο χειριστής της μηχανής, διαβάζοντας το χειρόγραφο συνήθως κείμενο που είχε τοποθετημένο μπροστά του, πατούσε το αντίστοιχο -με κάθε γράμμα- πλήκτρο, στο πληκτρολόγιο. Οι συμπαγείς στίχοι δημιουργούνταν από ένα κράμα μολύβδου, κασσιτέρου και αντιμονίου, που βρισκόταν τηγμένο στο πίσω μέρος της μηχανής. Η εργασία του λινοτύπη, εξαιτίας ακριβώς της ύπαρξης αυτού του κράματος και των αναθυμιάσεων που ανέδυε, ήταν ανθυγιεινή.
Τα πρώτα εκείνα χρόνια δεν υπήρχε επιτροπή έκδοσης του περιοδικού. Κάποιος αναλάμβανε τα πάντα. Από το να δέχεται το υλικό των παιδιών των δημοτικών σχολείων του νομού, να το διαβάζει, να το ταξινομεί, να επιλέγει κείμενα κι αυτό ήταν το δυσκολότερο σημείο της δουλειάς του. Αποζημίωνε όμως εκείνους που δεν έβλεπαν την εργασία τους δημοσιευμένη, με το να αναφέρει το όνομά τους στη σελίδα της αλληλογραφίας. Με αυτό τον τρόπο, όλα τα παιδιά που έστελναν εργασία, ακόμη και αν δεν επιλέγονταν προς δημοσίευση, έβλεπαν –έστω- το όνομα τους δημοσιευμένο.
Εκείνος λοιπόν που αναλάμβανε την έκδοση του περιοδικού, καμιά φορά συνέπιπτε να είναι μέλος του Δ.Σ του συλλόγου και υπεύθυνος της έκδοσης, αλλά και ο άνθρωπος που έκανε όλες τις δουλειές. Άλλοτε πάλι στην στήλη της ταυτότητας του περιοδικού, αναφερότανε το όνομα κάποιου μέλους του συμβουλίου για την ευθύνη της έκδοσης, αλλά όλη την εργασία την έκανε κάποιος άλλος αφανής, που απλά του άρεσε να ασχολείται με αυτή τη δημιουργική ενασχόληση. Αυτό το καθεστώς διατηρήθηκε έως το 1990, δηλαδή μέχρι το 23ο τεύχος. Από κει κι ύστερα υπήρχε πλέον επιτροπή, ομάδα ανθρώπων δηλαδή, που μοιράζονταν τις εργασίες γιατί πλήθαιναν, αφού πλήθαιναν κι οι συμμετοχές των παιδιών και το περιοδικό είχε περισσότερες πια ανάγκες και απαιτήσεις.
Με τον καιρό προσθέτονταν κι άλλες στήλες. Από το δεύτερο χρόνο της ύπαρξής του, διακρίνουμε σελίδες με πνευματικές ασκήσεις, σπαζοκεφαλιές και τις στήλες με τα εύθυμα και σοβαρά. Στο τεύχος του Απρίλη-Μάη του 87 πρώτη φορά κάνει την εμφάνισή της η μόνιμη στήλη του Βιβλιοφάγου στην οποία υπέγραφε το Χανιωτάκι- Βιβλιοφάγος και πρότεινε στα παιδιά βιβλία για διάβασμα.
Κείμενα επίσης με συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο, εντυπωσίαζαν τους ενήλικες -κυρίως-αναγνώστες για την κριτική που ασκούσαν οι μικροί μαθητές, όπως για παράδειγμα εκείνη η ανοιχτή επιστολή προς τους κυβερνήτες των δύο υπερδυνάμεων Αμερικής και Σοβιετικής Ένωσης. Σαν τίποτε να μην έχει αλλάξει από τότε μόνο η ανακατονομή των δυνάμεων… Αξιοσημείωτα είναι και τα αφιερώματα στο σαλόνι του περιοδικού όταν συνέβαινε να κυκλοφορεί το περιοδικό κοντά σε εθνικές επετείους.
Πολλές φορές το περιοδικό, προέβαλε χειρόγραφες εφημεριδούλες και περιοδικά που με τον πολύγραφο τύπωναν σχολειά του νομού, και τάστελναν με καμάρι οι μικροί δημοσιογράφοι στο περιοδικό Χανιωτάκια, για να γίνει γνωστή η προσπάθειά τους στο ευρύ μαθητικό κοινό. Ένα μεγάλο μέρος επίσης των κειμένων αφορούσε στη λαϊκή τοπική μας παράδοση και στα έθιμα.
Τα κείμενα διανθίζονταν και από σκιτσάκια που, ή τα εύρισκαν έτοιμα οι επιμελητές ή επιστρατεύονταν εκπαιδευτικοί που μπορούσαν να σκιτσάρουν. Τα εξώφυλλα από το δεύτερο τετρασέλιδο τεύχος έφεραν σκίτσα του Αλέξανδρου Δρουνδάκη και μιας μητέρας της Ντίνας Αθουσάκη-Μυλωνάκη. Από το 11ο τεύχος και με τη συνεχή προτροπή των επιμελητών του περιοδικού, τα Χανιωτόπουλα, στόλιζαν τα εξώφυλλα με δικές τους ζωγραφιές. Από το 8ο τεύχος του Γενάρη του 1985, σπάει η μονοτονία του ασπρόμαυρου χρώματος, με εξώφυλλο τυπωμένο σε έγχρωμο χαρτί.
Η πρώτη όμως μεγάλη αλλαγή της φυσιογνωμίας του περιοδικού συνέβη όταν το περιοδικό αριθμούσε έξι χρόνια ζωής. Το Γενάρη του 1989, το τεύχος με αύξοντα αριθμό 20, έρχεται στα χέρια των παιδιών εντελώς ανανεωμένο. Μεγάλο σχήμα 20x27 εκατοστά και με έγχρωμο ιλουστρασιόν εξώφυλλο. Οι σελίδες του διπλασιάστηκαν από 16 σε 32. Και το σημαντικότερο? Πέρασε πια σε μεταγενέστερη τυπογραφική μέθοδο. Στην εκτύπωση offset! Οι επιμελητές τώρα είχαν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν τη σελίδα, να κόβουν και να κολλούν σε σημεία που επέλεγαν τα διάφορα θέματα και τα σκίτσα, πάνω σε ριζόκολλα και με την νέα τεχνική μεταφέρονταν πάνω σε μία εκτυπωτική επιφάνεια, σε μελανωμένο τσίγκο που μετέφερε την εικόνα στο χαρτί. Όμως και πάλι επειδή το κόστος ήταν αρκετά υψηλό, το περιοδικό εξακολουθούσε στο εσωτερικό του να είναι ασπρόμαυρο. Στο πρώτο αυτό μεγάλο άλμα, το περιοδικό απευθύνεται στα παιδιά με προσωπικό γραφικό χαρακτήρα γραψίματος (ήταν μια δυνατότητα της φωτοσύνθεσης αυτή) για να δώσει μια αίσθηση οικειότητας και αγάπης, ξεχειλίζοντας από ενθουσιασμό:
«Εμφανισιακά δε λέω..άλλαξα, ομόρφυνα,φάρδυνα, χόντρηνα(!) δέχτηκα τις τεχνικές αλλαγές που επιβάλλει η τεχνολογική εξέλιξη.. Τώρα βγαίνω με φωτοσύνθεση.. Μέθοδος με απεριόριστες τυπογραφικές δυνατότητες…»
Τώρα πια ο αναγνώστης βρίσκει ένα πλήθος συνεργασιών με ποικίλο περιεχόμενο από την καθημερινότητα των παιδιών, αλλά και από γνώσεις εγκυκλοπαιδικές που δείχνουν ότι τα παιδιά ψάχνονται, διαβάζουν κάποια ενδιαφέροντα για κείνα θέματα και τα στέλνουν στο αγαπημένο τους περιοδικό. Για πρώτη φορά επίσης παρατηρούνται σελίδες λογοτεχνικές, αφιερώματα με πλούσια εικονογράφηση από τον ταλαντούχο σκιτσογράφο – δάσκαλο τον Χρίστο τον Πετράκη.
Τα παιδιά αρχίζουν να γράφουν τα δικά τους λογοτεχνικά κείμενα, κι έτσι καθιερώνεται σελίδα για τους μικρούς λογοτέχνες. Ακόμη υπάρχει στήλη αφιερωμένη στις σχολικές εκδηλώσεις, συνεντεύξεις με τις αρχές του τόπου, εικονογραφημένες ιστορίες και ποικίλα ταξιδιωτικά θέματα. Για τους φίλαθλους δεν λείπουν και οι σελίδες με αθλητικό περιεχόμενο, αλλά και σελίδες για κείνους που ασχολούνται με τις κατασκευές….
Το 1993 το μακροβιότερο περιοδικό της Κρήτης, Τα Χανιωτάκια, γιορτάζουν τα δέκα χρόνια της ζωής τους.. Και δεν είναι μόνα τους… Από την άνοιξη του 1992 ένα αδελφάκι τους νηπιάκι στέκει πλάι τους. Μια ομάδα νηπιαγωγών με την υποστήριξη του συλλόγου, υλοποιεί ένα ακόμη εκδοτικό εγχείρημα: Ένα περιοδικό για τα παιδιά των νηπιαγωγείων του νομού Χανίων. Δεκαεξασέλιδο και με τις ίδιες διαστάσεις με τα Χανιωτάκια. Τίτλος? Τα χανιωτάκια στο νηπιαγωγείο. Στην αρχή κυκλοφορούσε κάθε εποχή και ένα τεύχος. Αργότερα και για λόγους οικονομικούς, ένα τεύχος ανά δύο εποχές. Ήταν γεμάτο από εικόνες, δεδομένου ότι τα νήπια δεν διαβάζουν και λειτουργούσε πολλές φορές, ως συμπληρωματικό υλικό στο διδακτικό έργο του νηπιαγωγείου. Περιείχε εικονογραφημένες ιστορίες-ερεθίσματα για συζήτηση, μόνιμες στήλες διασκεδαστικές, όπως η σελίδα με τις σκανταλιές του Ηλία, τη σελίδα του νηπιακιού- βιβλιοφάγου κατ΄ αντιστοιχία με το Χανιωτάκι –Βιβλιοφάγο του περιοδικού για το Δημοτικό, σελίδες με κατασκευές και παιγνίδια, καθώς και στήλες με οικολογικό περιεχόμενο…
Δυστυχώς η ύπαρξή του ήταν βραχύβια … Το γεγονός ίσως ότι, χρησιμοποιούνταν από τις νηπιαγωγούς ως υλικό συμπληρωματικό του προγράμματος, ήταν μεν καλό, γιατί αξιοποιούνταν στο έπακρο με παιδαγωγικό τρόπο το περιεχόμενό του, αλλά από την άλλη το αγοραστικό κοινό, οι γονείς, δεν είχαν λόγο να το αγοράσουν. Έτσι μια τόσο καλή και πρωτότυπη προσπάθεια, για οικονομικούς λόγους, κράτησε πολύ λίγο… από την Άνοιξη του 1992 έως το Καλοκαίρι του 1995. Στο διάστημα αυτό εκδόθηκαν εννέα συνολικά τεύχη.
Για τα Χανιωτάκια όμως το ταξίδι συνεχίστηκε και συνεχίζεται, και μοιάζει να μην έχει τελειωμό… Συμβαίνει αυτό που είπαμε στην αρχή: αυτή η σαΐτα, μετά από τριάντα χρόνια, εξακολουθεί να σημαδεύει το αύριο, έχοντας αμείωτη τη δύναμη της πρώτης ώθησης…..
Σας ευχαριστώ!
Αγγέλα Μάλμου.
